Dana 4. maja 1980. godine, u 88. godini života, preminuo je Josip Broz Tito – ključna politička figura 20. vijeka u bivšoj Jugoslaviji i jedan od osnivača Pokreta nesvrstanih. Njegova smrt označila je kraj jedne političke ere koja je ostavila dubok trag u državama nastalim na prostoru bivše Jugoslavije.
Rođen 7. maja 1892. godine u Kumrovcu, tadašnjoj Austro-Ugarskoj, Tito je bio sedmo od petnaestero djece Franje i Marije Broz. Tokom školovanja za bravara, pokazivao je interes za radnička prava i socijalnu pravdu, što je ubrzo dovelo do njegovog uključivanja u socijalističke i sindikalne organizacije.
Rani politički i vojni angažman
Tito je učestvovao u Prvom svjetskom ratu kao vojnik Austro-Ugarske. Godine 1915. zarobljen je na Istočnom frontu i odveden u Rusiju, gdje ga je zatekla Oktobarska revolucija. Pridružio se revolucionarnim snagama Crvene garde, što je dodatno oblikovalo njegove političke stavove. Po povratku u Kraljevinu Jugoslaviju 1920. godine, učlanio se u Komunističku partiju Jugoslavije (KPJ). Tokom narednih godina, penjao se unutar partijske hijerarhije, da bi 1941. postao komandant partizanskih snaga – Narodnooslobodilačkih odreda Jugoslavije – u borbi protiv fašizma.
Titovo vrijeme vlasti
Tito je nosio čin maršala od 1943. godine, a bio je doživotni predsjednik SFRJ. Njegova vladavina, naročito do 1950. godine, često se opisuje kao autoritarna, no kasnije se uvode reforme koje vode ka liberalizaciji i većoj autonomiji republika unutar federacije. Ustav iz 1963. godine donosi značajne promjene u pravcu decentralizacije. Na Kongresu Saveza komunista Jugoslavije 1964. godine, Tito je dobio novu funkciju – predsjednika Saveza, čime se dodatno učvrstila njegova politička dominacija.
Smrt i sahrana
Nakon duže bolesti, Tito je preminuo u Ljubljani. Njegova sahrana, održana 8. maja 1980. godine u Beogradu, bila je među najvećim državnim ceremonijama 20. stoljeća. Prisustvovale su delegacije iz 127 zemalja, uključujući mnoge svjetske lidere, kraljeve, premijere i ministre. Više od 700.000 ljudi došlo je da oda počast čovjeku koji je simbolizirao jedinstvo socijalističke Jugoslavije.
Tito je sahranjen u mauzoleju poznatom kao “Kuća cvijeća” na beogradskom Dedinju.
Poruka koja i danas odjekuje
Jedan od najpoznatijih govora Josipa Broza Tita održan je 1971. godine, a njegova poruka i danas se često citira, naročito u kontekstu političkih tenzija u regiji. Tom prilikom je izjavio:
“Ja vas upozoravam, budite budni i pazite. Ne dozvolite neprijatelju da on rovari između nas… Ne dozvolite da vam dolaze iz drugih krajeva, bilo iz Zagreba, bilo iz Beograda, pojedinci i da ovdje mute i da razbijaju Bosnu!”
Ove riječi, izgovorene prije više od pola vijeka, i dalje se tumače kao upozorenje koje zadržava aktuelnost u savremenom političkom kontekstu Bosne i Hercegovine i šireg regiona.
